www.yasamhastanesi.com.tr

Boşluktaki yönelim değişikliği hissinden kaynaklanan nörolojik şikayete vertigo denir. Hareket halüsinasyonu olarak da tanımlanan vertigo, tipik olarak dönme ve rotasyon şeklinde oluşur. Tüm hasta guruplarında sıkça görülebilir ve erkeklere oranla kadınlarda daha sık gözlenir.

Vertigonun toplumda görülme sıklığı yaşla artmaktadır. Aniden başlayan şiddetli baş dönmesi olan vertigolu hastalar çok farklı branşlarda çalışan uzman doktorlara başvurmaktadırlar. Acil servise, siddetli baş dönmesi krizi ile gelen bir hastayı  muayene eden acil hekim olayın nedenine inecek bir yaklaşımı o an için gösteremez. 

O anda veya daha sonraki günde genellikle nöroloji uzmanının konsültasyonu talep edilir. Muayenede olayı izah edecek ve acil girişimi gerektirecek hiçbir şey bulunmayabilir. Psikiyatri doktorları vertigo krizi sırasında hastayı görmüşlerse belki panik atak tanısı bile koyabilir. Dahiliye uzmanları bu baş dönmesinin tek nedeninin  tansiyon düşme veya çıkmasına bağlı olabileceği inancındadırlar. Tansiyon düşüklüğü aslında bu hastaların neredeyse hepsinde vardır. Fakat baş dönmesi krizlerinde yapılan tedaviyle tansiyon normale getirilse bile baş dönmesinin kaybolmaması hekim ve hastada yeniden telaşın başlamasına yol açar.
Olayla ilgilenebilecek diğer bir ana branş ise Kulak Burun Boğaz uzmanlarıdır. şiddetli baş dönmesi geçiren hastalar o anda konuyla ilgili olsun olmasın acilen bir doktor arayışındadır.

Bazı nedenlerin Vertigoya sebep olduğu bilinmektedir. Bunlar;

A)    Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): Baş dönmesinin en sık sebeplerindendir. ıç kulağın posterior semisirkuler kanalın uzun koluna, serbestçe hareket eden kalsiyum karbonat kristallerinin girmesi sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır.Kanal, pozisyonel değişikliklere aşırı duyarlı hale gelir ve pozisyon değişikliği vertigo ile sonuçlanır. Kafa travmasının sık bir sekelidir.

BPPV'nin başlangıcı anidir ve birkaç dakika sürer ancak tekrarlayabilir. Yatakta dönme veya başı arkaya çevirme gibi başın belirli pozisyonlarını hemen takiben görülen vertigo atakları görülür.

B)    Meniere Hastalığı: ıç kulağın, sıvı birikimine bağlı (sıvı miktarında artış), vertigo ile sonuçlanan bir hastalığıdır. Dalgalanan işitme seviyeleri (özellikle de düşük frekanslarda) ile birlikte vertigo atakları oluşur. Hastalık ilerledikçe kalıcı sağırlık ve kulak çınlaması (çınlama, vızıltı, uğultu, ıslık) gelişebilir, her atak ile sağırlık daha da kötüleşir. Kulakta dolgunluk, bulantı ve kusma, ani düşmeler görülebilir. Ataklar tekrarlama eğiliminde olsa da tedavi altında birkaç yıl içinde kararlı hale gelir ve tamamen kaybolabilir.

C)   Vestibüler Nörit (Akut Periferal Vestibülopati): şiddetli bir şekilde birkaç gün süren ve daha düşük şiddette haftalarca devam edebilen, uzamış tek vertigo atağı şeklindedir. Bir ailede birkaç üyeyi etkileyebilir ve çoğunlukla baharda ve yazın erken dönemlerinde görülür.

D) Serebellar Vertigo: Serebellumun, dengesizlik ve baş dönmesi ile sonuçlanan inmesidir (inme şeklinde vertigo.) Ani başlangıçlı baş dönmesi, yürüyüş bozukluğu, mesafe yargısında bozulma, baş ağrısı, bulantı ve kusma görülür. Beyin sapında kompresyon gelişirse akli durumda hızla kötüleşme görülebilir, bu kompresyona bağlı ölüm gelişebilir.

Vertigonun Diğer Sebepleri:
1)    MigrenMigren hastalarının yaklaşık %25'inde vertigo görülmektedir. Vertigo atakları, baş ağrısı öncesinde veya sırasında ya da bundan bağımsız olarak ortaya çıkar.

2)    Vertebrobaziller Yetmezlik: Herhangi bir tetikleyici etken olmadan aniden başlar, birkaç dakika sürer ve yine aniden sona erer. Görme kaybı, çift görme, konuşma bozukluğu, güçsüzlük veya hissizlik gibi eşlik eden bulgular vardır.

3)    Serebellopontin Köşe Tümörleri: Genellikle hafif baş dönmesi ve belirsiz bir dengesizlik hissine sebep olur. Tümör, beyin sapı veya serebelluma bası yapacak derecede büyümediği sürece hastalık ilerleme göstermez.

4)Multiple Skleroz:Bu hastalıkda beyin sapı ve beyinciğin tutulması sonucunda vertigo ve dengesizlik gibi şikayetler meydana gelebilir. Hastaların zihinsel ve fiziksel yaşamını son derece kısıtlayan bu hastalıkta rastlanan baş dönmelerinin tedavisi için başta kortizon olmak üzere yoğun ilaç ve egzersiz tedavileri önerilmektedir.

5)Enfeksiyonlar:Özellikle şiddetli gribal enfeksiyonlar veya zatürre sonrası baş dönmeleri meydana gelebilir. Menenjitde oluşan baş dönmelerinin nedeni beyin zarının iltihaplanmasına bağlı olup bu durumlarda bulantı kusma ve ensede sertlik durumu ortay çıkar.

6)Alerjik nedenler:Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında allerjik bünyeli insanlarda polen ve allerjik ortama bir cevap olarak vertigo atakları oluşabilir. Nedenin alerjik olduğu kesinleştirilenlerin tedavisinde sadece antihistaminik ilaç vermek yeterli olmaktadır.

7)Tansiyon değişiklikleri:Herhangi bir nedenle tansiyonun çıkması veya düşmesi tek başına baş dönmesi nedeni olabilir. Fakat şiddetli vertigo krizlerinde tansiyonun sorumluluğu yok denecek kadar azdır.

8)Psikiyatrik Nedenler:Psikiyatrik bazı rahatsızlıklarda da tekrarlayan vertigo şikayetleri olabilir. Depresyon durumları veya kullanılan psikiyatrik ilaçlar vertigo oluşturabilir.

E) "Sersemlik Hissi" (Dizziness): Tüm nörolojik şikayetlerin en sık olanıdır ve sıklığı yaş ile artar. Bu terimin nasıl betimlendiği tespit edilmelidir. Genellikle sersemlik, baş dönmesi, zayıflık ya da bayılacakmış hissi anlamında kullanıldığı görülmektedir. Hasta tarafından vertigo veya dönme hissinin illüzyonlarından farklı olarak sallanma hissine benzetilmektedir. Oturur veya yatar pozisyondan hızla kalkma sonucu sallanır tarzda sersemlik ve gözde lekeler belirebilir. Hasta, hareketsizliğini sağladığı zaman içinde bulgular azalır.

F)Yaşlılıkta dengeyi sağlamakla görevli organlarda bazı dejeneratif değişiklikler ortaya çıkar. Yaşlılarda, hem işitmenin azalması hem de denge siniri kaynaklı baş dönmeleri ve dengesizlik hissi oluşur. Göz tansiyonu, katarakt gibi durumlarda görme etkilenerek veya yakın okuma sırasında göz yorgunluğu ortaya çıkmasına bağlı olarak baş dönmesi gelişebilir.
Göz nedenli baş dönmelerinde bifokal gözlüklerle bu durum düzeltilebilir. Yaşlılarda kas ve eklemlerde bulunan sinir uçlarındaki değişikler omurgada ortaya çıkan eğrilme durumları veya kaslarda zayıflama durumlarında vücudun konumuyla ilgili bilgilerin beyne aktarılmasında sorun başlar. Diyabet ve ilerleyici romatizmalarda el ve koldaki duyusal sinirlerde ortaya çıkan harabiyet yine vücut pozisyonu hakkında beyne iletilen mesajların azalmasına yol açar. Bu durum baş dönmesi meydana getirir. Ani dönüşler veya eğilip birden doğrulurken, boyunu fazlaca bükerek yukarı doğru bakarken, başta dönme, boşluğa düşer gibi hatta sersemlemiş gibi hisler oluşabilir. Bazen yürürken sanki bir gemideymişçesine sallanma duygusu gelişebilir.
Bunu tamamen ortadan kaldıracak kesin tedavi yoktur. Fakat sorunu hafifletecek bazı işlemler yapılmalıdır. Yaşlılara ani dönüş ve hareketlerden kaçınılması gerektiği öğütlenir. Yavaş hareket etmeleri. boyunu veya vücudu aşırı derecede büken hareketlerden kaçnmaları gerektiği anlatılmalıdır. Yukarı veya aşağı bakmak, eğilmek, birden doğrulmak şiddetli baş dönmesi yapabileceği için, bundan kaçınmak veya o sırada bir nesneye tutunmak gerektiği anlatılmalıdır.
Sabah yataktan süratle kalkılmamalı önce, yatağın kenarında biraz oturulmalıdır. Gece uyanıldığında ışık yakılmalı ve evde merdiven varsa çok dikkat edilmesi gerekir. Yürürken eğer ihtiyaç varsa baston kullanmaktan kaçınmamak gerekir. Zira baston sadece güç almaya değil kol ve bacaklardan beyine doğru bilgi akışının hızlanmasına yardım edecektir.

Vertigo pek çok nedenle oluşabilen ancak oluştuğunda hastanın ciddi anlamda hayatını kısıtlayan bir durumdur. Pek çok branşı ilgilendirebilmekte çözümünde multidisipliner yaklaşılması gerekmektedir. Pek çok önemli hastalığın ilk göstergesi olabildiğinden mutlaka hekime başvurmak gerekmektedir.

Uzm.Dr. Nuriye ÇÖMEZ

Nöroloji Uzmanı