Boşluktaki yönelim değişikliği hissinden kaynaklanan nörolojik şikayete vertigo denir. Hareket halüsinasyonu olarak da tanımlanan vertigo, tipik olarak dönme ve rotasyon şeklinde oluşur. Tüm hasta guruplarında sıkça görülebilir ve erkeklere oranla kadınlarda daha sık gözlenir.
Vertigonun toplumda görülme sıklığı yaşla artmaktadır. Aniden başlayan şiddetli baş dönmesi olan vertigolu hastalar çok farklı branşlarda çalışan uzman doktorlara başvurmaktadırlar. Acil servise, siddetli baş dönmesi krizi ile gelen bir hastayı muayene eden acil hekim olayın nedenine inecek bir yaklaşımı o an için gösteremez.
O anda veya daha sonraki
günde genellikle nöroloji
uzmanının konsültasyonu talep edilir. Muayenede
olayı izah
edecek ve acil girişimi gerektirecek hiçbir şey
bulunmayabilir. Psikiyatri doktorları
vertigo krizi sırasında hastayı görmüşlerse belki panik
atak tanısı bile koyabilir. Dahiliye
uzmanları bu baş dönmesinin tek nedeninin
tansiyon düşme veya
çıkmasına bağlı olabileceği inancındadırlar. Tansiyon
düşüklüğü aslında bu hastaların neredeyse hepsinde vardır.
Fakat baş dönmesi krizlerinde yapılan tedaviyle tansiyon normale
getirilse bile baş dönmesinin kaybolmaması hekim ve hastada
yeniden telaşın başlamasına yol açar.
Olayla ilgilenebilecek
diğer bir ana branş ise Kulak Burun Boğaz
uzmanlarıdır. şiddetli baş dönmesi
geçiren hastalar o anda konuyla ilgili olsun olmasın acilen bir
doktor arayışındadır.
Bazı
nedenlerin Vertigoya sebep olduğu bilinmektedir. Bunlar;
A)
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV):
Baş dönmesinin en sık sebeplerindendir. ıç kulağın posterior
semisirkuler kanalın uzun koluna, serbestçe hareket eden kalsiyum
karbonat kristallerinin girmesi sonucu ortaya çıkan bir
rahatsızlıktır.Kanal, pozisyonel değişikliklere aşırı duyarlı
hale gelir ve pozisyon değişikliği vertigo ile sonuçlanır. Kafa
travmasının sık bir sekelidir.
BPPV'nin başlangıcı
anidir ve birkaç dakika sürer ancak tekrarlayabilir. Yatakta dönme
veya başı arkaya çevirme gibi başın belirli pozisyonlarını
hemen takiben görülen vertigo atakları görülür.
B) Meniere Hastalığı: ıç kulağın, sıvı birikimine bağlı (sıvı miktarında artış), vertigo ile sonuçlanan bir hastalığıdır. Dalgalanan işitme seviyeleri (özellikle de düşük frekanslarda) ile birlikte vertigo atakları oluşur. Hastalık ilerledikçe kalıcı sağırlık ve kulak çınlaması (çınlama, vızıltı, uğultu, ıslık) gelişebilir, her atak ile sağırlık daha da kötüleşir. Kulakta dolgunluk, bulantı ve kusma, ani düşmeler görülebilir. Ataklar tekrarlama eğiliminde olsa da tedavi altında birkaç yıl içinde kararlı hale gelir ve tamamen kaybolabilir.
C) Vestibüler
Nörit (Akut Periferal Vestibülopati): şiddetli
bir şekilde birkaç gün süren ve daha düşük şiddette
haftalarca devam edebilen, uzamış tek vertigo atağı şeklindedir.
Bir ailede birkaç üyeyi etkileyebilir ve çoğunlukla baharda ve
yazın erken dönemlerinde görülür.
D)
Serebellar Vertigo: Serebellumun, dengesizlik ve
baş dönmesi ile sonuçlanan inmesidir (inme şeklinde vertigo.) Ani
başlangıçlı baş dönmesi, yürüyüş bozukluğu, mesafe
yargısında bozulma, baş ağrısı, bulantı ve kusma görülür.
Beyin sapında kompresyon gelişirse akli durumda hızla kötüleşme
görülebilir, bu kompresyona bağlı ölüm gelişebilir.
Vertigonun Diğer Sebepleri:
1)
MigrenMigren hastalarının yaklaşık %25'inde
vertigo görülmektedir. Vertigo atakları, baş ağrısı öncesinde
veya sırasında ya da bundan bağımsız olarak ortaya çıkar.
2)
Vertebrobaziller Yetmezlik: Herhangi bir tetikleyici etken olmadan
aniden başlar, birkaç dakika sürer ve yine aniden sona erer. Görme
kaybı, çift görme, konuşma bozukluğu, güçsüzlük veya
hissizlik gibi eşlik eden bulgular vardır.
3)
Serebellopontin Köşe Tümörleri: Genellikle hafif baş dönmesi ve
belirsiz bir dengesizlik hissine sebep olur. Tümör, beyin sapı
veya serebelluma bası yapacak derecede büyümediği sürece
hastalık ilerleme göstermez.
4)Multiple Skleroz:Bu hastalıkda beyin sapı ve beyinciğin tutulması sonucunda vertigo ve dengesizlik gibi şikayetler meydana gelebilir. Hastaların zihinsel ve fiziksel yaşamını son derece kısıtlayan bu hastalıkta rastlanan baş dönmelerinin tedavisi için başta kortizon olmak üzere yoğun ilaç ve egzersiz tedavileri önerilmektedir.
5)Enfeksiyonlar:Özellikle şiddetli gribal enfeksiyonlar veya zatürre sonrası baş dönmeleri meydana gelebilir. Menenjitde oluşan baş dönmelerinin nedeni beyin zarının iltihaplanmasına bağlı olup bu durumlarda bulantı kusma ve ensede sertlik durumu ortay çıkar.
6)Alerjik nedenler:Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında allerjik bünyeli insanlarda polen ve allerjik ortama bir cevap olarak vertigo atakları oluşabilir. Nedenin alerjik olduğu kesinleştirilenlerin tedavisinde sadece antihistaminik ilaç vermek yeterli olmaktadır.
7)Tansiyon değişiklikleri:Herhangi bir nedenle tansiyonun çıkması veya düşmesi tek başına baş dönmesi nedeni olabilir. Fakat şiddetli vertigo krizlerinde tansiyonun sorumluluğu yok denecek kadar azdır.
8)Psikiyatrik Nedenler:Psikiyatrik bazı rahatsızlıklarda da tekrarlayan vertigo şikayetleri olabilir. Depresyon durumları veya kullanılan psikiyatrik ilaçlar vertigo oluşturabilir.
E) "Sersemlik Hissi" (Dizziness): Tüm nörolojik şikayetlerin en sık olanıdır ve sıklığı yaş ile artar. Bu terimin nasıl betimlendiği tespit edilmelidir. Genellikle sersemlik, baş dönmesi, zayıflık ya da bayılacakmış hissi anlamında kullanıldığı görülmektedir. Hasta tarafından vertigo veya dönme hissinin illüzyonlarından farklı olarak sallanma hissine benzetilmektedir. Oturur veya yatar pozisyondan hızla kalkma sonucu sallanır tarzda sersemlik ve gözde lekeler belirebilir. Hasta, hareketsizliğini sağladığı zaman içinde bulgular azalır.
F)Yaşlılıkta dengeyi
sağlamakla görevli organlarda bazı dejeneratif değişiklikler
ortaya çıkar. Yaşlılarda, hem işitmenin azalması hem de denge
siniri kaynaklı baş dönmeleri ve dengesizlik hissi oluşur. Göz
tansiyonu, katarakt gibi durumlarda görme etkilenerek veya yakın
okuma sırasında göz yorgunluğu ortaya çıkmasına bağlı olarak
baş dönmesi gelişebilir.
Göz nedenli baş
dönmelerinde bifokal gözlüklerle bu durum
düzeltilebilir. Yaşlılarda kas ve eklemlerde bulunan sinir
uçlarındaki değişikler omurgada ortaya çıkan eğrilme durumları
veya kaslarda zayıflama durumlarında vücudun konumuyla ilgili
bilgilerin beyne aktarılmasında sorun başlar. Diyabet
ve ilerleyici romatizmalarda el ve koldaki
duyusal sinirlerde ortaya çıkan harabiyet yine vücut pozisyonu
hakkında beyne iletilen mesajların azalmasına yol açar. Bu durum
baş dönmesi meydana getirir. Ani dönüşler veya eğilip birden
doğrulurken, boyunu fazlaca bükerek yukarı doğru bakarken, başta
dönme, boşluğa düşer gibi hatta sersemlemiş gibi hisler
oluşabilir. Bazen yürürken sanki bir gemideymişçesine
sallanma duygusu gelişebilir.
Bunu tamamen
ortadan kaldıracak kesin tedavi yoktur.
Fakat sorunu hafifletecek bazı işlemler yapılmalıdır. Yaşlılara
ani dönüş ve hareketlerden kaçınılması gerektiği öğütlenir.
Yavaş hareket etmeleri. boyunu veya vücudu aşırı derecede büken
hareketlerden kaçnmaları gerektiği anlatılmalıdır. Yukarı veya
aşağı bakmak, eğilmek, birden doğrulmak şiddetli baş dönmesi
yapabileceği için, bundan kaçınmak veya o sırada bir nesneye
tutunmak gerektiği anlatılmalıdır.
Sabah yataktan süratle
kalkılmamalı önce, yatağın kenarında biraz oturulmalıdır.
Gece uyanıldığında ışık yakılmalı ve evde merdiven varsa çok
dikkat edilmesi gerekir. Yürürken eğer ihtiyaç varsa baston
kullanmaktan kaçınmamak gerekir. Zira baston sadece güç almaya
değil kol ve bacaklardan beyine doğru bilgi akışının
hızlanmasına yardım edecektir.
Vertigo pek çok nedenle oluşabilen ancak oluştuğunda hastanın ciddi anlamda hayatını kısıtlayan bir durumdur. Pek çok branşı ilgilendirebilmekte çözümünde multidisipliner yaklaşılması gerekmektedir. Pek çok önemli hastalığın ilk göstergesi olabildiğinden mutlaka hekime başvurmak gerekmektedir.
Yaşam Obezite Merkezi yasamobezitemerkezi.com
Yaşam Diyaliz Merkezi yasamdiyalizmerkezi.com
Yaşam Hastanesi Web Bebekleri webbebekleri.com